گره ، عامل اصلی تفاوت انواع زیر اندازها (جاجیم ، گلیم ، زیلو) با فرش می باشد.
گره قالی از پیچیدن یاچرخاندن نخ پشم به دور یک جفت تارزیرو رو به نحوي که دو سر نخ پس از پیچیدن به دور چله ها از روي قالی بیرون می آید و تشکیل یک پرز دولا در سطح فرش را می دهد.
انواع گره ها عبارتند از:
1) گره آذري :
ابتدا تار روي هاف را به طرف جلو می کشیم ،خامه را بین شصت و نشانه قرار داده و سر آنرا به پشت چله مورد نظر می کشیم. چله ها را رها کرده و با انگشت شصت دست چپ سر پرز را به سمت چپ می کشیم بطوریکه دو سر پرز در یک راستا قرار گیرد .قلاب را زیر گره قرار داده و تار زیر هاف را با قلاب گرفته و پرز را از بین دوتار بیرون می کشیم . نوك قلاب در این حالت کمی به بالا متمایل شده و رو به پایین می شود . با انگشت سبابه دست چپ گره را پایین می آوریم و سر پرز را می بریم . این نوع گره در آذربایجان ، همدان و ترکمن رایج است و نسبت به گره فارسی از استحکام بیشتري برخوردار است
2) گره فارسی :
مقداري از خامه را برداشته و بین انگشت شصت و نشانه دست چپ می گیریم . چاقو در دست راست می گیریم . توسط انگشت سبابه سمت راست یک جفت تار را جلو می آوریم . پرز را از پشت تار زیر رد می کنیم و سر آنرا دور تار می پیچیم و سپس از پشت تار رو عبور داده و بیرون می آوریم و با چاقو سر پرز را می بریم .
این نوع گره بیشتر در ،کاشان ، اصفهان ، قم ، اراک ، مشهد . تهران استفاده می شود
3) گره جفتی :
در این گونه گره از 4 تار براي گره زدن استفاده می کنیم . استفاده از این گونه گره درروش فارسی بافت رایج تر است . اگر فرشی به این روش بافته شود نصف ریشه هاي لازم را خواهد داشت .و به علت مصرف کمتر پرز ، چگالی این فرش کاهش می یابد و به همین جهت دوام و زیبایی آن کاهش می یابد و زودتر از بین می رود . در اینگونه فرشها به دلیل کاهش تعداد گره ها و مصرف پشم امکان شکستگی و از بین رفتن دارد . گره جفتی بیشتر در کرمان و مشهد رایج بوده و هم اکنون نیز می باشد .
4) گره کمانشی (گره لا ، بی گره بافی) :
در این نوع گره خامه دور تارها گره نمی خورد و هر دو سر خامه رها می باشد و بعد زیر دوتار عبور داده می شود و با پود کشی این گره را محکم میکنند و دوام لازم را ندارد . این نوع گره به کیفیت فرش آسیب می رساند چون دور تارها گره نمی خورد و استحکام لازم و طول عمر کافی را ندارد . این گره در کرمان رایج می باشد
5) گره پیچ باف :
گره هاي شبیه به فارسی و ترکی و لا که در میان بافندگان چین و تبت رایج بوده و به این صورت که میله اي شبیه میله بافتنی در جلوي چله هاي فرش قرار گرفته و پس از عبور دادن نخ پشم به دور آن و تارهاي فرش ، پس از 15 الی 20 گره ، میله را خارج می کنیم و مجدداً در امتداد ردیف قبلی این عمل را تکرار می کنیم . بعد از برداشتن میله و چیدن سر پرزها ، اتصال نخ های گره از میان می رود و هر گره مستقل از گره هاي هم ردیفل خود خواهد شد
6) گره شش تاري :
از 6 تار براي بافت استفاده می شود که این نو ع گره هم از استحکام لازم برخوردار نیست و به علت کاهش ارزش کیفی ، فرش قیمت ارزانی خواهد داشت .در این نوع گره ، مقدار مصرف پشم کاهش می یابد
7) گره کردي :
با انگشت شصت پرز را از روي تار زیر می گذاریم و دور آن با انگشت نشانه جمع می کنیم و با قلاب چله را بدور تار رو می پیچیم .این نوع گره در کردستان استفاده می شود
